Grekët tregojnë... Çamët myslymanë të Epirit (1923 – 2000)
Gazeta ABC po fillon të botojë një cikël shkrimesh, të cilët i përkasin librit “Çamët myslymanë të Epirit” (1923 – 2000) të studiueses greke Manda.
Elevtheria Manda
Me një punë të kujdesshme, e cila ka hasur me sa duket vështirësi në arkivat e të dy anëve të kufirit, ajo është munduar të ndërtojë një ngrehinë, e cila ka qenë vazhdimisht e përfolur. “Zanafilla kohore e fillimit të studimit konkret është viti 1923, vit në të cilin për shkak të çështjes së madhe së shkëmbimit të popullsive, shteti grek ‘zbuloi’ çamët Shqiptarë në Epir dhe u detyrua në të vërtetë që të hartojë për herë të parë një politikë konkrete dhe sistematike kundrejt tyre”, shkruan ajo. Por, puna serioze e autores greke synon që të hedhë dritë edhe mbi errësirën që lë vazhdimisht Greqia dhe Shqipëria për problemin e tyre më të vështirë të mbartur nga historia...atë të Çamëve...
Pamje e gjëndjes së popullsisë së çamëve
Një nga problemet e para që duhet të përballojë studiuesi përsa i përket prezencës së çamëve shqiptarë në Epir është përcaktimi i numrit të kësaj popullsie, të paktën gjatë gjysmës së parë të shekullit të njëzetë. Të dhëna zyrtare në lidhje me këtë temë i disponojmë që prej vitit 1928, kur u zhvillua në shtetin grek regjistrimi i popullsisë, i pari pas zhvendosjeve dramatike të popullsisë, të cilat shkaktuan edhe përplasjet e njëpasnjëshme luftarake në zonën e Ballkanit dhe natyrisht i pari pas mbërritjes dhe vendosjes në shtetin grek të emigrantëve nga Azia e Vogël, që siç është e ditur përmbysen përbërjen etnologjike, që ekzistonte në atë kohë të popullsisë së vendit.
Përsa i përket periudhës përpara vitit 1928, të dhënat e pakta të besueshme që disponojmë na i jep Komisioni i Përbërë për Shkëmbimin e Popullsive, anëtarët e së cilit realizuan një udhëtim në të gjithë Epirin, në qershor të vitit 1925¹. Sipas këtyre të dhënave, popullsia myslymane e Epirit në atë kohë ishte rreth 20.160 banorë, të cilët jetonin të shpërndarë në 63 qytete dhe fshatra. Deri në atë datë, Nënkomisioni i Katërmbëdhjetë kompetent i Epirit, i cili ishte i ngarkuar me detyrën e shkëmbimit të popullsive, kishte shpallur si myslymanë të shkëmbyer gjithsej 2.993, të cilët kishin braktisur shtetin grek dhe ishin drejtuar për në Turqi. Këto janë dhe të dhënat e para që kemi në dizpozicion përsa i përket myslymanëve shqiptarë të Epirit, të cilat siç rezulton dhe nga të dhënat që vijojnë, duket se gjenden shumë afër me realitetin.
Në përputhje me rezultatet e regjistrimit të 15-16 Majit të vitit 1928², në Epir banonin gjithsej 312.634 banorë, 17.008 myslymanë të gjuhës shqiptare, të cilët duhet pashmangshmërisht të përkojnë me çamët. Ekzistojnë gjithashtu shmangie përsa i përket regjistrimit të popullsisë sipas besimit fetar dhe gjuhës. Kështu, në tabelën e renditjes sipas besimit fetar, myslymanët e Epirit janë 19.244 persona, por vetëm 17.029 deklarojnë si gjuhën e tyre amëtare shqipen. Ka shumë mundësi që shmangia e vogël nga numri 17.008, që përfshihet në tabelën përmbledhëse të renditjes së popullsisë sipas besimit fetar dhe gjuhës i takon faktit se disa prej tyre deklaruan si gjuhë amëtare shqipen, por si gjuhë të folur atë greke, një ndryshim që do ta ndeshim dhe më vonë, në regjistrimin e vitit 1940.
Sidoqoftë kjo popullsi gjendej kryesisht e përqëndruar në krahinat e Thiamidhos (Filiaton) dhe Paramithias, që atëherë i përkisnin prefekturës së Janinës dhe në krahinën Margariti të prefekturës së Prevezës. Më analitikisht, 57 myslymanë shqiptarë regjistrohen në prefekturën e Artës; 12.194 në prefekturën e Janinës (krahina Janinë 637; Krahina Konicis 87, krahina Paramithia 1.367, krahina Pogoni 247 dhe krahina Thiamidhi 9.856) dhe 4.757 në prefekturën e Prevezës (krahina Margariti 4.586, krahina Prevezë 139 dhe krahina Filipiadhë 32). Nga të dhënat e regjistrimit del gjithashtu se në atë periudhë ekzistonin 1.246 shtetas shqiptarë në Epir ( 21 në prefekturën e Artës, 1096 në prefekturën e Janinës dhe 129 në prefekturën e Prevezës).
Duke ndërthurur ndërkohë informacionet që disponojmë dhe nga burime të tjera të së njëjtës periudhë, mundemi që me një siguri relative të vlerësojmë se numri afërsisht i 17.000 myslymanëve që flisnin gjuhën shqiptare, i cili shfaqet në regjistrim është në rënie. Kjo sigurisht nuk lë përshtypje të veçantë, nëse dikush ka parasysh kushtet nën të cilat realizohet një regjistrim në vitin 1928, kur shteti grek që vinte pas shumë peripecive të njëpasnjëshme dhe veçanërisht atyre luftarake të dhimbshme dhe interesohej drejtpërsëdrejti të rivendoste dhe të maste fuqitë e tij dhe të tregojë haptaz homogjenitetin e tij. Atmosfera që ekzistonte nuk nënkuptonte domosdoshmërisht shfaqjen e lirë dhe pengesa dhe regjistrimin e ndryshueshmërisë, dhe një nga viktimat ishte popullsia me kombësi dhe gjuhë tjetër, të cilat kishin mbetur brenda shtetit grek. Është e sigurt se shumë prej banorëve të Epirit, që flisnin dy gjuhë, duhej të hezitonin që të deklaronin tjetër gjuhë përveç greqishtes. Kjo ishte dobësia bazë e regjistrimit të grupeve gjuhësore nga përfaqësuesit e shtetit, sepse është e njohur se shteti nuk njeh gjuhë tjetër nga ajo zyrtarisht kombëtare³. Në këtë mënyrë, na duhet të konsiderojmë se i afrohen me shumë realitetit të dhënat që mbledhim nga raportet e regjistrimeve shërbyese të autoriteteve vendore të kohës drejt shërbimeve qëndrore 4, të cilat ishin ngarkuar me detyrën të mbledhin të dhëna që kishin lidhje jo vetëm me numrin e shqiptarëve myslymanë të Epirit, por dhe me vendosjet e tyre vendore, pozicionin e tyre ekonomik dhe shoqëror, shkallën e tyre të inkuadrimit në shoqërinë lokale dhe shfaqjet e ndërgjegjes së tyre kombëtare. Në përputhje me këto, pra, numri i shqiptarëve myslymanë që banonin në krahinat e Paramithias, Margariti dhe Thiamidhos, ishte 19.618 persona. Më konkretisht, 2.664 banonin në krahinën e Paramithias, 5.594 në krahinën e Margaritit dhe 11.380 në krahinën e e Thiamidhos, të shpërndarë në 31 komunitete të pastra dhe në 21 komunitete të përziera myslymane. Është e qartë se këtu nuk përfshihen ata shqiptarë myslymanë të paktë në numër të krahinave të tjera dhe të qendrave të tjera qytetare të Epirit që ndërkohë regjistrohen zyrtarisht.
Që prej asaj kohe, shifrat që jepen here pas here nga burimet greke për gjithë dhjetëvjeçarin e 1930-ës janë pak a shumë të njëjta me të dhënat fillestare.
***
Kështu, në vitin 1932, Administrata e Përgjithshme e Epirit, duke mbledhur të dhëna nga krahinat lokale, i llogarit shqiptarët myslymanë në 19.135 ( 2.332 në krahinën e Paramithias, 11.427 në krahinën e Thiamidhos dhe 5.376 në krahinën e Margaritit) (5), ndërsa në po të njëjtin vit nënprefekti i Thiamidhos flet për 19.437 myslymanë që banojnë në 55 fshatra gjithsej myslymanë dhe të përziera (6). Ështe për t’u theksuar fakti se shmangie tërheqëse nga këto të dhëna nuk shfaqin as vlerësimet më të besueshme dhe të qarta të vetë shqiptarëve të asaj periudhe. Në fillimet e vitit 1928, Feiz Lepenica, refugjat shqiptar politik i cili banonte prej vitesh në Janinë, në materialin(?) e tij të zgjeruar, ku paraqiten me hollësi kushtet e mbijetesës të bashkëkombesave të tij në Epir dhe problemet që përballojnë brenda shtetit grek (7), raporton se popullsia e asaj kohe ishte rreth 23-24.000. Në vitin 1913, kur Epiri u bashkua me Greqinë, shqiptarët numëroheshin në rreth 40.000 afërsisht, por shumë prej tyre u detyruan të braktisin krahinën dhe të largohen drejt Turqisë ose Egjiptit, për shkak të masave shtypëse që praktikuan në kurriz të tyre autoritetet greke, por dhe për shkak të indiferencës që tregoi qeveria shqiptare e asaj kohe për fatin e tyre.
Në vitin 1936, për arsye që do të shpjegohen në mënyrë me analitike më poshtë, në Epir u bë një reformë e zgjeruar drejtuese, në zbatim të së cilës krahinat e Thiamidhos(Filiaton), Paramithias dhe Margariti formuan prefekturën e re të porsacaktuar të Thesprotias. Numri i çamëve myslymanë, banorë të prefekturës së re, ishte në atë periudhë, sipas vlerësimeve greke 17.311 banorë (8). Por ndërkohë do të duhej të supozonim me siguri relative se ky numër nuk i korrespondon realitetit dhe se në ato vite, duke patur parasysh rritjen natyrore të popullsisë, Shqiptarët e Epirit duhej të ishin më shumë se 20.000. Kështu, më afër realitetit na çojnë tabelat e po atij viti që dërgohen në Tiranë nga konsulli shqiptar në Janinë (9), tabela të clat u formuan pikërisht për shkak të krijimit të prefekturës së re. Pra sipas të dhënave konsullore, shqiptarët myslymanë të Thesprotias ishin 23.048 persona: nga të cilët 8.285 në zonën e Igumenicës, 7270 në zonën e Margaritit, 5.410 në zonën e Filiaton dhe 2.083 në zonën e Paramithias.....
Vijon numrin e ardhshëm
Pse e shkruajta
Elevtheria Manda
Shtator 2003
Shfaqja historike dhe regjimi i prejardhjes shqiptare të komunitetit të çamëve të Epirit në gjysmën së parë të shekullit të 20-të kanë ngelur dhe sot një nga temat e pakta të njohura në lidhje me të kaluarën e Greqisë, një temë e cila për dhjetëvjeçarë të shumtë u mbulua nga heshtja dhe u injorua, me dashje ose pa dashje, nga historiografia greke. Dhe në të vërtetë, ky është konstatimi i parë mbresëlënës në të cilin arrin studiuesi i kësaj periudhe të trazuar të historisë bashkëkohore greke. Edhe pse bibliografia përkatëse mund të mos jetë krejt e paekzistueshme, sidoqoftë është absolutisht e pamjaftueshme dhe e papërshtatshme që të mbulojë në tërësinë e saj dhe të ndriçojë të gjitha skutat e kësaj çështjeje të ndërlikuar dhe shumëdimensionale. Në pjesën me të madhe të saj, humbet kohën duke shfaqur ngjarjet që ndodhën gjatë periudhës së pushtimit të huaj 1940-1944, epokë e cila u dallua nga kulmi dramatik i pasioneve dhe fuqive të kaluara, duke injoruar dhjetëvjeçarët që i kishin paraprirë dhe që në shumtën e rasteve kishin përcaktuar ecurinë e ngjarjeve.
Veprat e mëparshme të viteve pas luftës civile, të cilat ia dolën mbanë të tregonin dhe të përshkruanin çështjen e çamëve, me një vërtetësi të caktuar kohore përsa i përket ngjarjeve me ngjyra politike dhe ideologjike dhe që i sherbenin të gjitha qëllimeve dhe jo rivendosjes së realitetit, në një rregull njëdimensional dhe të përzgjedhura sipas idesë së cilat- ishin ato elementë të kujtesës historike... që duhen shpëtuar, por nuk mund t’u përgjigjen kërkesave të shkencës bashkëkohore të historisë. Shumica e tyre, të shkruara qoftë nga protagonistë të ngjarjeve qoftë nga dijetarë të kohës, nuk arrijnë të shmangin steriotipet e vjetër të rrëfimit të së kaluarës nga “ vitet e lashta deri në ditët e sotme”. Përpjekjet me bashkëkohore, të pakta sigurisht, që arrijnë t’i afrohen me seriozitet çështjes janë nga ana tematike dhe kronologjike të kufizuara dhe për këtë arsye është e pamundur të japin një pamje të përgjithshme zhvillimit të çështjes dhe të shfaqjeve të ndryshme të saj... në të gjithë periudhën ndërmjet dy luftërave, deri dhe rezultatin përfundimtar të saj në fund të Luftës së Dytë Botërore. Në këtë boshllëk historiografik ekzistues, duke patur nevojë për një afrim sado të mundur objektiv dhe të arsyeshëm të çështjes, ky botim që keni në dorë- ka si synim t’i përgjigjet plotësisht kësaj ideje. Nga ana tjetër, koha dhe kushtet janë tashmë të favorshme deri sa të nxirret nga harresa edhe kjo pjesë historike e së kaluarës, e cila është lënë në heshtje dhe duhet t’i japë rëndësinë që meriton shkenca historike greke.
Pikënisja për këtë kërkim në thellësi të ecurisë historike të çamëve në Epir ka qënë preokupimi im i përgjithshëm, në kuadër të aktiviteteve të mia kërkimore dhe profesionale, për zhvillimin e marrëdhenieve greko-shqiptare në të gjithë shekullin e 20-të, preokupim i cili shumë shpesh është përballur me këtë çështje të diskutueshme, që pa diskutim tërheq vëmendjen e kërkuesit. Një ngacmim tjetër për mua ka qënë edhe konstatimi se, të paktën dhjetëvjeçarin e fundit, prodhimtaria përkatëse bibliografike nga ana tjetër e kufijve ishte diçka tërheqëse, të paktën në numër, por jo detyrimisht në cilësi. Në tjetërsimin e ndërgjegjshem të fakteve historike, në ikonën njëdimensionale të shtrembëruar që shfaqet, historiografia greke- duhet që të rregullojë një boshllëk të pajustifikueshëm. Por përveç këtyre, mundësitë objektive që të kundërshtohen në veprim interesi personal dhe provokimi nga jashtë e shfaqi fakti i kalimit të pesëdhjetë viteve nga ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore dhe të viteve të para të pasluftës, fakt i cili me lejoi të kërkoj dhe të përqëndroj materialin e mëparshëm, i cili i përket periudhës konkrete dhe ruhet në arkivat shtetërore greke, veçanërisht në Arkivin Historik të Ministrisë së Jashtme Greke, diçka që gjatë periudhës së mëparshme ishte e pamundur. Kjo ishte dhe pjesa e fundit që do të plotësonte figurën, të cilën e kisha skicuar nga studimi i burimeve të tjera, të pabotuara dhe të botuara.
Zanafilla kohore e fillimit të studimit konkret është viti 1923, vit në të cilin për shkak të çështjes së madhe së shkëmbimit të popullsive, shteti grek “zbuloi” çamët Shqiptarë në Epir dhe u detyrua në të vërtetë që të hartojë për herë të parë... një politikë konkrete dhe sistematike kundrejt tyre. Diçka e tillë nuk ishte realizuar me sukses me parë, përveç faktit se e gjithë zona ishte aneksuar në shtetin grek që prej vitit 1913, kryesisht si shkak i përplasjeve luftarake të njëpasnjëshme në të cilat u fut dhe Greqia dhe që monopolizuan dhe interesin e saj, diçka e natyrshme në atë kohë, deri dhe në fillimet e dhjetëvjeçarit të ardhshëm. Ndjekja e politikës shtetërore gjatë viteve në vazhdim deri në 1923 përbën edhe objektin e kërkimit dhe boshtin kryesor, i cili përcaktoi në thelb, në të shumtën e rasteve- strukturën përfundimtare të këtij botimi që keni në dorë. Vend kryesor në kërkim zënë kushtet në të cilat u inkuadruan çamët shqiptarë në shtetin grek, kushtet e mbijetesës dhe problemet që dolën gjatë periudhës ndërmjet dy luftërave dhe, sigurisht, kulmi dramatik i çështjes, që arriti paralelisht me luftën greko-italiane dhe pushtimin nazist të Greqisë. Mbi këtë kanavacë të përgjithshme vendosen njëanshmërisht çështjet, të cilat ekzistonin përcaktueshmërisht për ecurinë e gjërave. Ato paraqiten dhe analizohen në faqet në vazhdim; të trajtuara në tërësinë e tyre dhe të krijojnë imazhin e një proçesi të dështuar përfshirjeje të çamëve në strukturat shtetërore dhe në shoqërinë greke, përballjen e tyre si “pjesë e huaj” e saj dhe me përjashtime të pakta... edhe mungesën e pranimit të tyre nga ana e pushtetit qëndror dhe të enteve të tij. Ngjarjet që u shënuan në Luftën e Dytë Botërore ishin dhe rezultati i pashmangshëm i zhvillimeve, të cilat ndodhën gjatë dhjetëvjeçarëve të kaluar dhe të cilat çuan në daljen përfundimtare të tyre nga shteti grek.
Karakteri historik i botimit, që keni në dorë, është pikë së pari i dukshëm dhe sigurisht i arrirë për këtë dokument. Për këtë arsye dhe ekzistenca e kapitullit të fundit, që i referohet zhvillimeve të kohëve të vonëta, duhet të konsiderohet se i shërben në mënyrë të qartë qëllimeve informuese. Është zgjedhur jo pa qëllim që të jetë sa më shumë të jetë e mundur përmbledhës dhe me përmbajtje të pasur, pa referime të veçanta për ngjarje, personazhe dhe kronologji të izoluara etj. Ajo që kërkojmë është fakti që lexuesi thjesht të plotësojë imazhin që ka krijuar rreth kësaj çështjeje, nga e cila nga ana teorike ka përfunduar me mbarimin e luftës dhe në të vërtetë u rishfaq në skenë, duke dalë nga letargjia e urrejtjes shekullore, të kuptohemi për shkak të rivendosjeve dhe përmbysjeve më ato gjëra të cilat ndërkohë sollën ndryshime në Gadishullin Ballkanik. Po ashtu, sqaroj se ndërsa çështja mori një formë të re dhe fitoi më shumë strukturë ekonomike dhe ligjore, shqetësimi im i thellë u largua disi nga kuadri i punimit konkret.
Pra, studimi që keni në dorë është rezultat i përpjekjes shumëvjeçare kërkimore që u shtri në Greqi dhe jashtë saj, fryt i së cilës ishte përmbledhja shumë voluminoze e materialit që gjendet në arkiva, në të cilin u mbështet kryesisht ripërpunimi i së kaluarës historike. Duhet të theksohet se pjesa më e madhe e këtij materiali është e pabotuar më parë dhe do të bëhet e njohur për herë të parë për lexuesin grek (Tashmë dhe shqiptar përmes ABC-së). Kërkimi u plotësua kohët e fundit, dhe sigurisht jo pa vonesat dhe problemet e paparashikuara. Shumicat e tyre i ndesha në Shqipëri, ku futja në arkivat zyrtare ishte e pamundur të më lejohej. Fatmirësisht, botimi për herë të parë i materialit origjinal mbi të dhënat dhe faktet shqiptare nga arkivat shtetërore për periudhën ndërmjet dy luftërave botërore, ishte zgjidhja e pjesshme e problemit. Përmbledhja e të dhënave dhe dëshmive nga burime të ndryshme, përafrimi krahasues dhe ndërthurja e informacioneve shumë herë në kundërshtim me njëra-tjetrën, mendoj se më lejuan përfundimisht të krijoj një imazh sa më shumë të jetë e mundur objektiv, të logjikshëm dhe të plotësuar për zhvillimin e ngjarjeve, të zëvendësoj lidhjen e shkakut dhe rezultatit ndërmjet tyre dhe të hulumtoj vendimet, veprimet dhe stimuluesit e personazheve dhe grupeve që përcaktuan në një shkallë të lartë ecurinë dhe zgjedhjet e këtij komuniteti shqiptar të Epirit. Kam përshtypjen se ekzistenca e gabimeve brenda tekstit deri në njëfarë shkalle është e pashmangshme, por në asnjë rast nuk është me dashje ose, më mirë me vetëdashje. Shpresoj se botimi i këtij produkti do të kontribuojë në rregullimin, që mund t’i bëhet në të ardhmen. Sikurse shpresoj gjithashtu se me kalimin e kohës përmbledhje të reja arkivore, greke ose të huaja, do të shohin dritën e botimit dhe do të ndriçojnë me të dhëna të reja këtë çështje, e cila sqaroj se deri më sot ka mbetur në errësirë të plotë.
Duke përfunduar këtë shënim përmbledhës në parathënie do të doja para se gjithash të falenderoja nga zemra zotin pedagog Vasilis Kondi, president i Institutit të Studimeve të Gadishullit Ballkanik, i cili përveç nxitjes fillestare dhe mbështetjes së vazhdueshme që më dha personalisht në të gjithë periudhën e gjatë të përmbledhjes së materialit dhe shkrimit të studimit që keni në dorë, më la gjithashtu një vend të madh të personelit të arkivit nga dokumente britanike dhe amerikane, që vërtetuan përfundimisht një burim të pashlyeshëm informacionesh dhe lehtësuan shumë përpjekjen time në përgjithësi.
Gjithashtu, do të doja të falenderoja shumë zotin Spiro Sfeta, lektor i Historisë Ballkanike në Universitetin “Aristotel” të Selanikut, i cili pati mirësinë të ofronte dokumente nga arkivat gjermane, produkt i kërkimit të tij personal të mëparshëm. Falenderoj në të njëjtën mënyrë zonjën Ksanthipi Koxajeorji-Zimari, bashkëpunëtore shkencore e Institutit të Studimeve të Gadishullit Ballkanik, e cila më sugjeroi prezencën e disa dokumenteve në lidhje me këtë temë në arkivin e Letërsisë dhe Historisë Greke, duke bërë kështu efektiv skedimin dhe vlerësimin e tyre për studimin konkret. Falenderoj gjithashtu zotin Evangjelio Kofo, president nderi, ekspert në Ministrinë e Punëve të Jashtme për dërgimin e të dhënave dhe treguesve nga arkivi personal i zotit Aleko Papapanajoti që kishte në dispozicion, të cilat vijnë kryesisht nga “ Arkivi i Partisë Komuniste Greke”. Së fundmi, falenderime të ngrohta për zotin Jani Murelo, asistent pedagog i Historisë Bashkëkohore Greke në Universtitetin e Aristotelit të Selanikut dhe drejtor i Institutit të Studimeve të Gadishullit Ballkanik, për mbështetjen, mirëkuptimin dhe durimin që tregoi gjatë periudhës kohore të krijimit të këtij studimi.
Botimi që keni në dorë do të ishte e pamundur të realizohej pa financimin e Institutit “ Stavros S. Niarhos”, i cili mbuloi shumën e shpenzimeve totale.
1.Më shumë për Komitetin shiko më poshtë.
2.Shërbimi i Përgjithshëm Statistikor i Greqisë. Përfundime statistikore të regjistrimit të popullsisë së Greqisë më 15-16 Maj 1928. Vëllimi 1. Popullsia reale dhe e ligjshme-Emigrante, Athinë 1933, Vëllimi 4. Vendi i lindjes – Feja dhe Gjuha-Nënshtetsia, Athinë 1935.
3. Io.Koliopulu, Plaçkitja e moraleve. Çështja e Maqedonisë në Maqedoninë Perëndimore të pushtuar 1941-1944, Selanik 1944, Fq.39
4. AYE, 1928, A/21/I, 6527. Nënkomanda e Paramithias-Margaritit në Ministrinë e Punëve të Jashtme, Paramithia 25-5-1928.
5. AYE, 1935, A/21/I, 3224. Qeverisja e Përgjithshme e Epirit në Ministrinë e Punëve të Jashtme, Janinë 3-31932.
6.AYE, 1935, A/4/9 nr.55. Nënprefekti i Thimiadhos në Zyrën Politike të Kryeministrit, Sektori i Minoriteteve, Filiates 16-4-1932
7.Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave, Dokumente për çamërinë 1912-1939, Tiranë 1999, nr.294, fq.555-560. Lepenica jo vetëm tregohet një njohës i mirë i realitetit në Epir, por dhe nga momenti që nuk është më në qeveri ose në ndonjë post tjetër, nuk ka arsye që të cungojë numrin e banorëve shqiptarë të krahinës.
8. AYE, 1937, A/4/9, 736. Qeverisja e Përgjithshme e Epirit në Ministrinë e Punëve të Jashtme, Janinë 24-10-1936.
9.Dokumente për Çamërinë, nr.359, fq.682-685
ABC nr.34-Elevtheria Manda
28.04.2006
Përgjigju Duke Cituar
Postuar më parë nga Ermal 22
Krijoni Kontakt